Wadium w procedurze o udzielenie zamówienia publicznego odkrywa istotną rolę. Stanowi filar stabilności i pewności zamówienia, jak również daje gwarancję, iż wykonawca ubiegający się o jego udzielenie daje pewność i rzetelność jego wykonania. Nierzetelność ze strony wykonawcy, jak i zamawiającego podczas składania i oceny wadium będzie miała negatywne skutki dla obu stron. Dodatkowo na naszej stronie znajdziesz artykuł, w którym wskazane zostały zalety i wady wadium w przetargach.
Skutki dla wykonawcy mają jeden wymiar – brak udziału w postępowaniu i tym samym nieuzyskanie zamówienia. W przypadku zamawiającego konsekwencje mogą odnosić się do co najmniej dwóch aspektów:
- aspekt związany z procedurą udzielania zamówienia i koniecznością odrzucenia oferty wykonawcy, którego oferta została nieprawidłowo zabezpieczona wadium,
- ponoszenia odpowiedzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych w zakresie naruszeń dotyczących wadium.
O ile pierwsze zagadnienie obejmuje odpowiedzialność zamawiającego jako jednostki, to kwestie związane z odpowiedzialnością na naruszenie dyscypliny finansów publicznych mają inny wymiar. Wymiar indywidualnej, osobistej odpowiedzialności tj. konkretnego obwinionego, który zachował się niezgodnie z obowiązującymi przepisami.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 289 – t.j.), zwanej dalej „uondfp”, określa katalog czynów, które są kwalifikowane jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W zakresie zamówień publicznych czynny te określa art. 17 uondfp. Z treści całego katalogu nie sposób znaleźć czynu, który bezpośrednio dotyczy wadium. Warto jednak zwrócić uwagę na treść art. 17 ust. 1c uondfp, który stanowi, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych w inny sposób niż określony w ust. 1 i 1b-1bc, jeżeli miało ono wpływ odpowiednio na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub zawarcie umowy ramowej, chyba że nie doszło do udzielenia zamówienia lub zawarcia umowy ramowej, zawarcia umowy na usługi społeczne i inne szczególne usługi lub rozstrzygnięcia konkursu.
Zakres ww. czynu stanowi katalog otwarty i obejmuje cały proces przygotowania, przeprowadzenia postępowania oraz udzielenia zamówienia publicznego. Każde działanie niezdefiniowane w art. 17 ust. 1, 1b-1bc uondfp uchybiające przepisom ustawy Pzp i mające wpływ na wynik postępowania lub rozstrzygnięcie konkursu stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zamówieniach publicznych.
W tym zakresie należy podkreślić, iż samo naruszenie przepisów ustawy Pzp, które:
- nie zostało skatalogowane jako czyn z art. 17 uondfp, lub
- nie ma wpływu na wynik postępowania, lub
- nie zawarto umowy ramowej, lub
- nie zawarto umowy na usługi społeczne i inne szczególne usługi,
nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Zatem każde naruszenie, które nie jest zdefiniowane w art. 17 ust. 1, 1b-1bc uondfp w zakresie wadium winno zostać poddane analizie treści art. 17 ust. 1c ww. ustawy. Nie sposób wymienić wszystkich okoliczności mieszczących się w ww. przepisie, ale warto co najmniej kilka przeanalizować, aby nie narazić się na postawienie zarzutu o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Przykładowe nieprawidłowości w zakresie wadium wraz ze wskazaniem klasyfikacji czynu o naruszenie dyscypliny finansów publicznych określa tabela nr 1.
| Przedmiot działania | Klasyfikacja czynu |
| Wybór wykonawcy, który wniósł wadium po terminie składania ofert. | Przedmiotowe działanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 17 ust. 1c uondfp. Oferta złożona przez takiego wykonawcę winna zostać odrzucona na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 14 ustawy Pzp. |
| Wybór wykonawcy, który wniósł wadium na krótszy okres związania ofertą, niż wynika to z dokumentacji zamówienia. | Przedmiotowe działanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 17 ust. 1c uondfp. Oferta złożona przez takiego wykonawcę winna zostać odrzucona na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 14 ustawy Pzp. |
| Wybór wykonawcy, który nie utrzymał ciągłości wadium w termie związania ofertą. | Przedmiotowe działanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 17 ust. 1c uondfp. Oferta złożona przez takiego wykonawcę winna zostać odrzucona na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 14 ustawy Pzp. |
| Wybór wykonawcy, który wniósł wadium w formie innej, iż wynika to z art. 97 ust. 7 ustawy Pzp np. w postaci papierowej gwarancji lub poręczenia. | Przedmiotowe działanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 17 ust. 1c uondfp. Oferta złożona przez takiego wykonawcę winna zostać odrzucona. Zgodnie z art. 97 ust. 10 nPzp jeżeli wadium jest wnoszone w formie gwarancji lub poręczenia, wykonawca przekazuje zamawiającemu oryginał gwarancji lub poręczenia, w postaci elektronicznej. Oznacza to, że wadium ma zostać przekazane zamawiającemu dokładnie w takiej postaci, w jakiej wykonawca pozyskał je od gwaranta lub poręczyciela. Z treści ww. przepisu wynikają dwa istotne wnioski. Pierwszy, wadium wnosi się co do zasady za pomocą środków komunikacji elektronicznej, drugi – wykonawca nie powinien nie w jakikolwiek sposób ingerować w otrzymany dokument. Wykonawca winien go przekazać do zmawiającego bez dokonywania w nim jakichkolwiek zmian. |
| Wybór wykonawcy, który na moment składania ofert złożył dyspozycję wykonania przelewu wymaganej kwoty wadium. | Przedmiotowe działanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 17 ust. 1c uondfp. Oferta złożona przez takiego wykonawcę winna zostać odrzucona na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 14 ustawy Pzp. Wydanie polecenia przelewu powoduje podjęcie ze strony banku określonych czynności mających na celu realizację wydanej dyspozycji na warunkach określonych w umowie rachunku bankowego. Sama dyspozycja nie jest zatem równoznaczna z dokonaniem wpłaty. Wniesienie wadium w pieniądzu jest skuteczne dopiero wtedy, gdy pozostaje w dyspozycji zamawiającego, a za skuteczne wniesienie wadium uważa się moment obciążenia rachunku zamawiającego tj. konkretny moment, a nie dzień. |
| Wybór wykonawcy, który wpłacił wadium w kasie banku zamawiającego. | W orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej wskazuje się na fakt, iż w sytuacji wniesienia wadium wyrażonego w pieniądzu gotówką w kasie banku, we właściwej wysokości odpowiednio wcześnie, tak aby uznanie rachunku bankowego nastąpiło przed upływem terminu składania ofert (por. wyrok KIO z dnia 10 maja 2017 r. KIO 743/17, z dnia 13 lutego 2017 r. KIO 217/17) nie ma podstaw do odrzucenia oferty na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 14 ustawy Pzp, Wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 2009-09-29, X Ga 260/08. |
Zabezpieczenie oferty wadium
Zabezpieczenie oferty wadium jest istotnym elementem, który umożliwia przejście do kolejnego etapu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Błędy formalne związane z jego wniesieniem zobowiązują zamawiającego do odrzucenia takiej oferty, choćby była najkorzystniejsza ze wszystkich złożonych.
Komplikacja uchybień w tym zakresie może być różna i może być wiązana z:
- przyjęciem maksymalnej wartości procentowej dla określenia wysokości wadium poza wartościami wskazanymi w ustawie np. 5% od wartości zamówienia,
- przyjęciem niewłaściwej maksymalnej wartości procentowej wadium w procedurze krajowej 3% zamiast 1,5%,
- przyjęciem niewłaściwej maksymalnej wartości procentowej wadium w procedurze krajowej 3% zamiast 1,5% od wartości brutto zamiast netto,
- zawyżeniem wartości wadium poprzez jego niewłaściwe obliczenie poprzez uwzględnienie zamówienia wskazanego w 214 ust. 1 pkt 7 i 8 nPzp lub art. 388 pkt 2 lit. b i c nPzp, lub art. 415 ust. 2 pkt 5 i 6 nPzp, zamiast od wartości zamówienia podstawowego,
- brakiem możliwości zweryfikowania momentu wniesienia wadium w formie pieniężnej z uwagi na brak takiej funkcji w systemie księgowym zamawiającego,
- wybranie wykonawcy, który:
– wniósł wadium w formie nieprzewidzianej w art. 97 pkt 7 nPzp,
– wniósł wadium po upływie terminu składania ofert,
– wniósł wadium nie na cały okres związania ofertą,
– nie przedłużył terminu ważności wadium na nowy okres związania ofertą.
Nie jest to jednak katalog zamknięty, zazwyczaj życie pisze swoje scenariusze, a przedstawione możliwości ewentualnych naruszeń w zakresie wadium stanowią jedynie punkt wyjścia do zastanowienia, jak ważne są to czynności. Każdy przypadek naruszenia należy analizować indywidualnie oraz badać wszystkie okoliczności popełnienia nieprawidłowości, w tym ich wpływ na okoliczności wskazane w art. 17 ust. 1c uondfp.
Warto pamiętać, że odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Pzp odnosi się do osoby, a nie do zamawiającego jako jednostki. Przypisanie winy to warunek konieczny by można było pociągnąć daną osobę do ww. odpowiedzialności. Dlatego warto zadbać o to, aby osoby zaangażowane w proces badania ofert w zakresie wadium były świadome tej odpowiedzialności. W sytuacji braku możliwości przypisania winy osobie za niewłaściwą weryfikację wadium, odpowiedzialność ta spada na kierownika zamawiającego, jako na osobę odpowiedzialną za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Ciekawi Cię, jak szybko i prosto uzyskać wadium? Koniecznie obejrzyj podlinkowane wideo!
