Wadium w formie niepieniężnej – jakie korzyści ma wykonawca?

Wadium to powszechne narzędzie, wykorzystywane w przetargach i znane wielu przedsiębiorcom. W kwietniu 2024 na zlecenie UNIQA TU SA zostało przeprowadzone badanie* wśród mikro i małych przedsiębiorstw, świadczących usługi budowlane na rzecz podmiotów prawnych. Według badania aż 71% z tych firm, biorąc udział w przetargach, spotkało się z koniecznością wniesienia wadium.

Co to jest wadium?

To określona suma pieniędzy lub dokument zabezpieczający jej zapłatę, który może mieć formę gwarancji albo poręczenia. Składają je oferenci, aby zagwarantować zamawiającym, że dotrzymają warunków postępowania przetargowego i zawrą umowę po jego wygraniu. Ma to zwiększyć prawdopodobieństwo prawidłowego przebiegu postępowania przetargowego i pomóc wyłonić wykonawcę, który jest w stanie solidnie zrealizować kontrakt i spełnia wymagania zamawiającego z dokumentacji przetargowej. Wadium to często wymóg, aby skutecznie ubiegać się o udzielnie zamówienia publicznego. Zamawiający zabezpiecza się w ten sposób przed nieuczciwymi oferentami, składającymi ofertę w postępowaniu przetargowym, mimo że nie spełniają określonych warunków i wymagań.

Kiedy stosuje się wadium?

Wadium najczęściej stosowane jest w przetargach publicznych, gdzie obowiązują przepisy dotyczące zamówień publicznych lub procedury unijne, ale może także występować w przetargach prywatnych. Organizator przetargu, czyli zamawiający określa wysokość wadium. Zazwyczaj to określony procent kwoty zaoferowanej przez oferenta. W przetargach publicznych wysokość wadium nie powinna przekroczyć 3% szacowanej wartości zamówienia, natomiast w przetargach prywatnych wysokość wadium może być dowolna. Oferent musi wpłacić wadium przed upływem terminu składania ofert i nie może go wycofać do dnia upływu terminu związania ofertą.

Jak działa?

Ogólną definicję wadium znajdziemy w art. 70⁴ Kodeksu cywilnego. To zabezpieczenie dla obu stron przetargu. Jeżeli uczestnik przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, zamawiający może pobraną sumę wadium zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W pozostałych wypadkach zapłacone wadium zamawiający powinien niezwłocznie zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli z kolei od zawarcia umowy uchyla się organizator przetargu, to oferent, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.
Bardziej szczegółowe uregulowania instytucji wadium zawiera ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1605). Zgodnie z jej zapisami wadium nie jest obligatoryjną formą zabezpieczenia zamówienia publicznego, a jego ustanowienie uzależnione jest od woli zamawiającego, który może, ale nie musi żądać od wykonawców wniesienia wadium (art. 97 ust. 1 ustawy PZP).

Jaką formę może mieć wadium?

O formie wniesienia wadium decyduje wykonawca, a wybiera spośród kilku możliwości. Najbardziej powszechną jest wadium pieniężne – kwota w gotówce, która wpłacana jest przez oferenta jako zabezpieczenie spełnienia warunków umowy. Środki wpłacane są na rachunek bankowy zamawiającego i pozostają na nim zazwyczaj do końca terminu związania ofertą. Wcześniejszy zwrot wadium możliwy jest w przypadku zawarcia umowy lub unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia, z wyjątkiem sytuacji gdy nie zostało rozstrzygnięte odwołanie na czynność unieważnienia albo nie upłynął termin do jego wniesienia. Zamawiający zwraca wadium również na wniosek wykonawcy w sytuacjach opisanych w art. 98 ust. 2 ustawy PZP.

Drugą najczęściej wybieraną formą są gwarancje ubezpieczeniowe. Tak wynika z badania, przeprowadzonego na zlecenie UNIQA TU SA. Gwarancję wystawia firma ubezpieczeniowa i to ona jako tzw. gwarant pokrywa koszty wadium, jeśli uczestnik przetargu nie wywiąże się ze swoich zobowiązań.

Oferent może też wybrać gwarancję wadialną bankową i wtedy gwarantem wywiązania się z jego zobowiązań jest bank. Wadium wnoszone w formie gwarancji bankowych lub ubezpieczeniowych jest przekazywane zamawiającemu w oryginale: w postaci elektronicznej z kwalifikowanym podpisem wystawcy gwarancji lub w formie papierowej, która jednak jest coraz rzadsza.

Ostatnią dostępną formą jest poręczenie. Udzielają go podmioty wskazane w ustawie z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. To forma zabezpieczenia, w której podmiot określony w ustawie PARP poręcza wadium.

Jakie korzyści niosą poszczególne formy zabezpieczenia?

Gotówka wydaje się rozwiązaniem najszybszym i najłatwiejszym – wystarczy zrobić przelew. Jednak w tym przypadku na jakiś czas blokowane są środki finansowe przedsiębiorstwa – nie pracują, nie mogą być inwestowane, mogą nawet stracić na realnej wartości z powodu inflacji. A co jeśli przedsiębiorca bierze udział nie w jednym a kilku lub kilkunastu przetargach jednocześnie? To zdarza się często – z badania UNIQA wynika, że spośród firm, które brały udział w przetargach w ostatnim roku, obowiązek wniesienia wadium dotyczył średnio ponad 50% przetargów. Wtedy wartość środków zablokowanych na wadium może znacząco wzrosnąć i wpływać nawet na płynność finansową firmy.

Takie problemy nie występują, jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na formę wadium w postaci gwarancji. Ma do wyboru gwarancje wystawiane przez ubezpieczyciela lub bank. Wydawać by się mogło, że pomiędzy tymi formami nie ma różnic. Faktycznie, jeżeli chodzi o sposób oceny firm ubiegających się o gwarancje, w tym wymagane dokumenty, pobrane zabezpieczenia czy zakres udzielonego zabezpieczenia, różnice są niewielkie, chociaż inne są uregulowania prawne, na podstawie których działają. Natomiast zasadniczą różnicą pomiędzy nimi jest to, że gwarancja bankowa traktowana jest jak zaciągnięty kredyt i przez okres związania ofertą firma ma mniejszą zdolność kredytową. Jeżeli zamierza brać udział w dużej ilości przetargów, przekłada się to na kumulację sum gwarancyjnych.
Dlaczego gwarancje ubezpieczeniowe to korzystne rozwiązanie dla oferentów
Największą korzyścią gwarancji ubezpieczeniowych jest brak konieczności zamrażania gotówki i fakt, że nie wpływają negatywnie na zdolność kredytową. Firma może uczestniczyć w nieograniczonej liczbie przetargów, bez konieczności angażowania własnych środków finansowych. Zaoszczędzone środki firmy mogą zainwestować w realizację nowych projektów czy swój rozwój.

Mocną stroną gwarancji ubezpieczeniowych, w porównaniu z wadium pieniężnym, jest fakt, że zwiększają wiarygodność przedsiębiorstwa jako partnera biznesowego. W procesie pozyskiwania gwarancji to firma ubezpieczeniowa poświadcza tę wiarygodność, dokonując oceny ryzyka, weryfikując standing finansowy i ostatecznie wystawiając gwarancję. Co istotne, wielu przedsiębiorców wskazuje także, że wbrew pozorom gwarancje są efektywne kosztowo, a procedury ich pozyskania wcale nie muszą być czasochłonne. Sprawne załatwienie formalności związanych z podpisaniem dokumentacji i wystawieniem gwarancji jest możliwe dzięki wyspecjalizowanej kadrze oraz wykorzystaniu kanału on-line. Platformy przetargowe, m.in. platformazakupowa.pl, z którą współpracuje UNIQA TU SA, już teraz umożliwiają szybki i prosty zakup gwarancji zapłaty wadium, dzięki ograniczeniu formalności do niezbędnego minimum i przekazywaniu dokumentów kanałami elektronicznymi. To pozwala minimalizować koszty i oszczędzać czas, a w przypadku pytań lub wątpliwości można liczyć na wsparcie merytoryczne specjalistów od gwarancji ubezpieczeniowych.

Warto sprawdzić w praktyce, jak wygodnie i szybko otrzymuje się gwarancję ubezpieczeniową, ile ona kosztuje i jak działa. Mogą to zrobić przedsiębiorcy ze wszystkich branż na portalu gwarancje24.pl, gdzie oferowane są gwarancje wadialne od UNIQA TU S.A. Zapraszamy także do kontaktu ze specjalistami ds. gwarancji UNIQA. Jako jeden z liderów gwarancji ubezpieczeniowych w Polsce od wielu lat pomagamy naszym klientom bezpiecznie rozwijać biznes i wspieramy przedsiębiorców w ich działalności.

*Badanie „Gwarancje ubezpieczeniowe w branży budowlanej” przeprowadzono na zlecenie UNIQA Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. przez Minds & Roses Sp. z o.o. w kwietniu 2024 roku na próbie 200 mikro i małych firm (zatrudniających do 49 pracowników), z branży budowlanej, które przynajmniej połowę usług świadczą na rzecz podmiotów prawnych.