Zarządzanie karierą w zakupach to rozległy i nade wszystko ważny temat! Przewiduje się, że AI do 2025 roku wyeliminuje 85 milionów miejsc pracy (według World Economic Forum) oraz stworzy blisko 97 milionów miejsc pracy (według Built In). Jak te zmiany wpłyną na pracowników działu zakupów? Trudno powiedzieć, przewiduję, że w najlepszych okolicznościach kupcy pozbędą się żmudnych i powtarzalnych zadań związanych z procesem P2P. Wszystko to na korzyść strategicznego zarządzania kategoriami/dostawcami, zarządzaniem ryzykiem oraz budowania relacji z klientami wewnętrznymi.
Na stronie „will robots take my job” (stworzoną przez badaczy z Oxford University, którzy zajmują się przyszłością pracy i sztuczną inteligencją) możemy dowiedzieć się, że najmniejsze ryzyko pełnej automatyzacji będzie dotyczyło menedżerów ds. zakupów (szacowane na 3%). Z kolei największe, bo aż 98%, dotyczy stanowisk „procurement clerk” zajmujących się obsługa procesu P2P. Warto pamiętać, że umiejętne zarządzanie karierą może ustrzec nas przed bezrobociem (np. spowodowanym automatyzacją) oraz może zwiększyć naszą zatrudnialność.
Co to jest zatrudnialność?
W literaturze przedmiotu termin zatrudnialność określa się m.in. jako zdolność do stałego utrzymywania, zdobywania lub kreowania pracy poprzez właściwe wykorzystanie posiadanych przez daną osobę kompetencji zawodowych.
Na zatrudnialność składają się:
- osobista elastyczność (personal flexibility) – zdolność płynnego przechodzenia z jednego stanowiska w inne, z jednej organizacji do drugiej; łatwość adaptacji zarówno w wewnętrznym, jak i zewnętrznym rynku pracy,
- wiedza zawodowa (occupational expertise) – zasób wiadomości z określonej dziedziny połączony ze zdolnością ich odpowiedniego wykorzystywania,
- optymalizacja i antycypacja (optimization and anticipation) – umiejętność przewidywania nadchodzących zmian i twórczego ich wykorzystywania,
- równowaga – umiejętność osiągania kompromisu między interesem własnym a interesem organizacji.
Zarządzanie własną karierą jest umiejętnością, którą warto nabyć i rozwijać. To dbanie o aktualizację własnych kompetencji, które umożliwią zatrudnialność przez całe życie, a nie ich dezaktualizację, która może doprowadzić do znalezienia się poza rynkiem pracy.
Zarządzanie karierą w dobie zmian na rynku pracy
Zmiany zachodzą coraz szybciej i skraca się cykl życia organizacji. Oznacza to, że firma, w której obecnie pracujemy, może w przyszłości nie istnieć. Nawet największe firmy kończą swój żywot. Przykładowo, jedynie 12% organizacji z listy Fortune 500 pozostało na rynku od 1955 r. do dziś. W 1950 średnia żywotność organizacji wchodzących w skład indeksu S&P500 wynosiła 60 lat. Z kolei w 1965 skurczyła się do 33 lat, a w 1990 do 20 lat. W 2026 przewiduje się, że skurczy się do 14 lat. Ewentualną zmianę pracodawcy warto wyprzedzić zanim zostaniemy poproszeni o kontynuowanie ścieżki kariery poza obszarami organizacji. Osoba poszukująca zawodowej zmiany, która wciąż ma pracę – zupełnie inaczej prezentuje się podczas procesu rekrutacji. Często też uzyskuje więcej podczas negocjacji warunków pracy niż kandydaci poszukujący pracy aktywnie, niebędący zatrudnieni.
Do tego, żeby skutecznie budować i rozwijać własną karierę nie wystarczy dobre wykształcenie i doświadczenie. Ritchard Kandell – coach kariery w bardzo ciekawy i metaforyczny sposób podsumowuje tę kwestię:
Przebieg kariery zawodowej do lat sześćdziesiątych można było porównać do podróży pociągiem. Pociąg, jak wiadomo, podąża po wytyczonych torach po raz wytyczonych wcześniej trasach. Wcześniej czy później dociera się do stacji końcowej, która nosi nazwę „emerytura”. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych przebieg kariery zaczyna przypominać jazdę autobusem. Ten rodzaj podróży wymaga już, zwiększonego poziomu samodzielności ze względu na większą niż w przypadku komunikacji kolejowej możliwość zmiany trasy.
Współczesny przebieg kariery przypomina podróż samochodem terenowym. Musimy nauczyć się samodzielnie prowadzić ten samochód, sami wyznaczać cele i kierunki podróży, dbać o odpowiedni stan techniczny pojazdu oraz wszelkiego rodzaju urządzenia nawigacyjne. To jednak nie wystarcza – konieczna jest również umiejętność radzenia sobie ze wszelkiego rodzaju wybojami i niespodziewanymi zakrętami czy też ekstremalnie trudnymi warunkami atmosferycznymi. Podróż taka wymaga bacznej obserwacji otaczającej nas rzeczywistości, dużej umiejętności przewidywania oraz gotowości do modyfikowania trasy, którą planowaliśmy podążać. Obecnie nie można już beztrosko rozkoszować się komfortową podróżą najwygodniejszym nawet pociągiem – trzeba nieustannie śledzić jego trasę i być w każdej chwili gotowym do modyfikacji.
W mojej wieloletniej karierze headhuntera, specjalizującego się w obszarze zakupów, byłam świadkiem spektakularnych wzlotów i upadków karier. Zauważyłam, że niewiele osób zastanawia się nad przebiegiem i planowaniem kolejnych kroków kariery. Na przestrzeni lat poznałam dosłownie kilka osób, które wiedziały, dokąd chcą zmierzać. Często udawało im się osiągnąć wyznaczony cel. Zachęcam do planowania własnej kariery, bo jeśli nie będziemy widzieli dokąd chcemy iść to najprawdopodobniej tam nie dojdziemy.
Kariera w zakupach – jak skutecznie nią zarządzać?
Zachęcam do lektury mojej książki „Zarządzanie karierą i zawodowa zmiana w zakupach”. Jest ona efektem mojego ponad 17-letniego doświadczenia w rekrutacji i rozwoju pracowników działu zakupów w rejonie Europy. Powstała również z żywego zainteresowania światem zakupów i trendów w nim panujących, a także olbrzymiej sympatii do tej roli.
Książka składa się z 10 rozdziałów, w których opisuję:
- Jak zmiany na rynku pracy wpływają na rozwój karier w zakupach? Przedstawione pytania i refleksje pozwolą czytelnikom lepiej zrozumieć ich aktualny stan zatrudnienia w kontekście automatyzacji, outsourcingu, wartości dodanej generowanej przez dział zakupów, modelu i procesów biznesowych w organizacji.
- Jakie kompetencje warto rozwijać w zakupach? W ponad czterdziestu opisanych kompetencjach można znaleźć ich definicje oraz kierunki ich rozwoju. Opisy kompetencji są bardzo istotne w kwestii zarządzania własną karierą. Pomogą m.in. w identyfikowaniu luki kompetencyjnych, planowaniu własnego rozwój, przygotowywaniu dokumentów aplikacyjnych oraz przygotowywaniu do interview.
- Jakie narzędzia warto stosować do efektywnego zarządzania karierą w dziale zakupów? W 7 krokach opisuję ocenę środowiska zakupowego, analizę celów, kompetencji, benchmark, analizę luk kompetencyjnych, planowanie dalszych kroków, definicję celu i planu działania. Podaję wzory do analiz, a na koniec zachęcam do co najmniej corocznego podsumowania własnej kariery.
- Jak zwiększać własną samoświadomość? Proponuję zestaw narzędzi, które pomogą czytelnikom uzyskać większą samoświadomość m.in. w kwestiach sposobu działania, motywacji, pracy z innymi, systemu wartości, sposobów nauki, talentów. Odpowiedzi na te pytania mogą pomóc podczas podejmowania dodatkowych aktywności zawodowych. Są też przydatne w kontekście udziału/ prowadzenia projektów, współpracy wewnątrz organizacji, planowania ścieżki edukacyjnej, zmiany obowiązków, poszukiwania nowego pracodawcy i podczas przygotowania się do interview.
- Jak zarządzać ryzykiem w karierze? Przedstawiam narzędzie Career Risk Matrix, które pozwala na identyfikację i ocenę różnych rodzajów ryzyka związanych z pracodawcą, stanowiskiem, rynkiem pracy, naszymi kompetencjami, celami, treścią pracy, pakietem, a także różnego rodzaju zmianami. Opowiadam o tym, jak zarządzać ryzykiem, aby zminimalizować jego skutki. A także, jak stworzyć „Career Emergency Plan”, czyli plan kariery na wypadek nagłych zmian. Szczegółowo omawiam, jakie konkretne działania warto podjąć już dziś, aby zminimalizować skutki ryzyka.
- Jak zmienić pracę w zakupach? Tę część poświęcam na kwestię zawodowej zmiany w zakupach:
– definiuję ponad 20 czynników, które warto rozważyć przed podjęciem finalnej decyzji o zatrudnieniu,
– wskazuję ponad 40 symptomów, które pozują, że nadszedł czas na zmiany. Dzielę je przy tym na czynniki zewnętrzne (rynek), wewnętrzne (organizacja) i osobiste,
– opisuję, czym jest kultura organizacyjna, jak ją zdefiniować i dlaczego brać ją pod uwagę decydując się na zmianę pracy,
– szczegółowo opisuję sposoby na znalezienie pracy,
– podpowiadam, w jaki sposób pracuje headhunter i podaję wskazówki jak z nim współpracować,
– opisuję, jak budować i jak skutecznie zarządzać własnym profilem na LinkedIn, podaję ciekawe kanały z treściami zakupowymi, którymi warto się dzielić,
– podpowiadam, jak zorganizować proces poszukiwania pracy (lista kontrolna),
– szczegółowo z przykładami omawiam kwestię przygotowania dokumentów aplikacyjnych (Master CV, CV pod konkretną ofertę z wykorzystaniem narzędzia HRS Matrix, Portfolio Projektów, List motywacyjny, „Cover mail”),
– opisuję, jakie są sposoby na ocenę kompetencji w procesie rekrutacyjnym (AC/ interview etc.),
– opisuję rozmowę rekrutacyjną – różne typy i jak się do niej przygotować, przytaczam ponad 60 przykładowych pytań na interview, podpowiadam jak efektywnie komunikować się podczas interview,
– podaję ponad 50 przykładów pytań, które warto zadać przyszłemu pracodawcy,
– podpowiadam, jak przygotować się do video interview,
– opisuję inne metody oceny, takie jak próbki pracy, testy wiedzy ( podaję przykłady pytań dotyczące zakupów), testy sytuacyjne,
– opisuję, czym jest feedback w procesie rekrutacyjnym,
– nadmieniam, jakie pytania mogą się pojawić podczas sprawdzania referencji,
– opisuję, jak zwiększyć swoje szanse powodzenia w procesie rekrutacyjnym. - Jak (re)negocjować wynagrodzenie? Omawiam różne czynniki wpływające na poziom wynagrodzenia, a także przedstawia strategie, które mogą pomóc w uzyskaniu atrakcyjnej oferty. Proponuję formularz przygotowania do negocjacji lub renegocjacji warunków pracy wraz z koszykiem negocjacyjnym.
- Jak wykorzystać pierwsze 100 dni na nowym stanowisku? Prezentuję praktyczne wskazówki, jak skutecznie przetrwać ten okres i zdobyć zaufanie nowych współpracowników. Przedstawiam przydatne analizy: analizę możliwości oraz analizę szybkich korzyści. Dla osób obejmujących rolę nowego CPO proponuję listę kontrolną zawierającą plan na pierwsze 100 dni.
- Jak odnaleźć przyjemność z pracy bez konieczności zmiany pracodawcy? Prezentuję teorię modelowania pracy („job crafting”). Opisuję także 5 kroków „Job craftingu” wraz z ćwiczeniami i pytaniami do przemyślenia.
- Jak można kształtować własną karierę poza zakupami? Opisuję różne możliwości awansów pionowych, poziomych i pomysły na rozwój kariery poza obszarem zakupów. Przytaczam również metodę „Pivot” dotyczącą zmiany ścieżki kariery.
Książka jest swoistym podręcznikiem zawierającym wiele analiz, narzędzi, wzorów/ formularzy, przykładów do pracy własnej. Zachęcam do lektury!
