Na temat zagadnienia rażąco niskiej ceny w zamówieniach publicznych napisano i powiedziano bardzo wiele, jednak liczne orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej na ten temat (także już pod rządami ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych) pokazuje dobitnie, że problem rażąco niskiej ceny jest nadal bardzo istotny w zamówieniach publicznych i sprawia zamawiającym ciągle wiele problemów. 

Co więc zatem powinniśmy wiedzieć na temat ceny rażąco niskiej w zamówieniach publicznych? Jak powinni zachować się zamawiający w sytuacji, gdy cena oferty w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego okaże się rażąco niska? Dlaczego zamawiający winni reagować w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że cena oferty jest rażąco niska? I co równie ważne, jak powinni zachować się wykonawcy, gdy zostaną wezwani przez zamawiających do złożenia wyjaśnień w sprawie ceny rażąco niskiej? 

Na tę właśnie perspektywę chciałbym zwrócić szczególną uwagę w niniejszym artykule. Liczne orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej, o którym mowa była wyżej wskazuje, że po stronie wykonawców istnieje sporo problemów ze zrozumieniem tej ustawowej instytucji.   

Czym jest rażąco niska cena w zamówieniach publicznych?

Zrozumienie istoty rażąco niskiej ceny z punktu widzenia wykonawców jest bardzo istotne dla minimalizacji sytuacji, w których ostatecznie oferty składane przez wykonawców w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego muszą być odrzucane z uwagi na rażąco niską cenę. 

Rażąco niska cena w zamówieniach publicznych, to sytuacja niekomfortowa dla zamawiających, gdyż taka cena oferty nie gwarantuje realizacji przedmiotu zamówienia publicznego. Podejrzenie ceny rażąco niskiej powoduje po stronie wykonawców konieczność składania wyjaśnień, co bardzo często sprawia im niemałe problemy. 

Czym zatem jest rażąco niska cena? Jak rozumieć ten ustawowy termin? Na po­cząt­ku na­le­ży przy­po­mnieć, że ani w pra­wie eu­ro­pej­skim, ani w pol­skim nie ma de­fi­ni­cji le­gal­nej po­ję­cia ra­żą­co ni­skiej ce­ny.

Zgodnie z przepisem art. 224 ust. 1 pzp jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia lub budzą wątpliwości zamawiającego, co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi w dokumentach zamówienia lub wynikającymi z odrębnych przepisów, zamawiający żąda od wykonawcy wyjaśnień, w tym złożenia dowodów w zakresie wyliczenia ceny lub kosztu, lub ich istotnych części składowych.

Rażąco niska cena to taka, która jest nierealistyczna, niewiarygodna w kontekście aktualnej sytuacji rynkowej. Nie wystarczy więc, aby cena zasadniczo odbiegała od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej cen pozostałych ofert złożonych w postępowaniu. Istotne, aby była to cena taka, że przy zachowaniu reguł rynkowych wykonanie umowy przez wykonawcę byłoby nieopłacalne. 

Na taki kierunek rozumienia pojęcia rażąco niskiej ceny wielokrotnie w swoim orzecznictwie zwracała uwagę Krajowa Izba Odwoławcza. W tym miejscu warto chociażby wskazać na tezy z uzasadnienia wyroku Izby z dnia 5 marca 2021 r.(KIO 451/21). 

W uzasadnieniu do tego wyroku podniesiono, że “(…)  cena rażąco niska to taka, która jest nierealistyczna, niewiarygodna w porównaniu do cen rynkowych podobnych zamówień i ewentualnie innych ofert złożonych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (…)”. W uzasadnieniu do tego samego wyroku wskazano, że “(…) za ofertę z rażąco niską ceną można uznać ofertę z ceną niewiarygodną, nierealistyczną w porównaniu do cen rynkowych podobnych zamówień. Oznacza to cenę znacząco odbiegającą od cen przyjętych, wskazującą na fakt realizacji zamówienia poniżej kosztów wytworzenia usługi, dostawy, roboty budowlanej (…)”.

Rażąco niska cena w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej

Na temat ceny rażąco niskiej wielokrotnie wypowiadała się Krajowa Izba Odwoławcza. Tezy z konkretnych orzeczeń, które były wydawane przez Izbę, zarówno na gruncie obowiązującego prawa zamówień publicznych, jak i poprzedniej ustawy są bardzo pomocne w procesie rozpoznawania przesłanek ceny rażąco niskiej. 

Na wstępie chciałbym zwrócić uwagę na tezy z uzasadnienia wyroku KIO z dnia 25 października 2021 r. (KIO 2847/21). W wyroku tym próbowano zmierzyć się z zagadnieniem definicji rażąco niskiej ceny.  W uzasadnieniu do tego wyroku czytamy, że “(…) ustawa z 2019 r. – Prawo zamówień publicznych i wiążące ustawodawstwo Unii Europejskiej nie zawierają definicji legalnej rażąco niskiej ceny lub procentowego poziomu, na podstawie którego można byłoby automatycznie stwierdzić, kiedy mamy do czynienia z zaoferowaniem ceny rażąco niskiej. Zatem w każdym przypadku przeprowadzania procedury udzielenia zamówienia publicznego, jeżeli jest ku temu podstawa, kwestię tę należy badać ad casum. Weryfikacja czy cena wykonawcy została skalkulowana rzetelnie i posiada ekwiwalentny charakter powinna nastąpić przez pryzmat warunków przedmiotu zamówienia, sposobu jego realizacji, z uwzględnieniem możliwych szczególnych uwarunkowań dostępnych wykonawcom, którzy będą realizować umowę oraz charakterystyki danego rynku. Innymi słowy, ustalenie czy cena ma charakter ceny rażąco niskiej będzie każdorazowo wymagało dokonania konkretyzacji na tle okoliczności stanu faktycznego właściwego dla danego postępowania. Skoro więc określenie ceny oferty jako mogącej nosić charakter ceny rażąco niskiej jest dokonywane w szeroko pojętych realiach danej sprawy, to również weryfikacja czy zamawiający był zobowiązany do przeprowadzenia procedury wyjaśniającej sposób kalkulacji ceny – wskazanej w art. 224 ust. 1 p.z.p., czyli badanie czy zaistniała przesłanka obligująca zamawiającego do rozpoczęcia procedury wezwania wykonawcy do złożenia wyjaśnień w jaki sposób i na jakiej podstawie wyliczono cenę oferty – także jest dokonywana w okolicznościach faktycznych konkretnego zamówienia przy uwzględnieniu realiów właściwego rynku (…)”.

W przedmiocie wyjaśnień dotyczących ceny rażąco niskiej wypowiedziała się Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 15 lipca 2021 r.(KIO 1707/21). W uzasadnieniu do tego wyroku wskazano, że “(…) celem udzielanych Zamawiającemu wyjaśnień jest rozwianie wątpliwości co do wystąpienia rażąco niskiej ceny. Wobec tego, aby wyjaśnienia spełniły swoją rolę, powinny być wyczerpujące, konkretne, rzeczowe i zawierać stosowne dowody, w zakresie okoliczności, na które wykonawca się powołuje. Mając na uwadze, że co do zasady takie wezwanie kierowane jest do wykonawcy jednokrotnie, wyjaśnienia powinny być udzielone w taki sposób, aby przekonać zamawiającego co do prawidłowości zaoferowanej ceny (…)”. 

Podobne na ten temat wypowiedziała się Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 13 lipca 2021 r. (KIO 1679/21). W uzasadnieniu zwrócono uwagę na to, że “(…) złożone przez wykonawcę wyjaśnienia w zakresie ceny oferty lub kosztu, lub ich istotnych części składowych, winny być konkretne, wyczerpujące i rozwiewające wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi w dokumentach zamówienia lub wynikającymi z odrębnych przepisów. To na wykonawcy ciąży obowiązek wykazania, jakie obiektywne czynniki pozwoliły mu na obniżenie ceny oferty oraz w jakim stopniu dzięki tym czynnikom cena oferty została obniżona. Powyższe ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ to wyłącznie na podstawie złożonych wyjaśnień Zamawiający dokonuje oceny czy oferta zawiera rażąco niską cenę lub koszt, czy też rażąco niskie ich istotne części składowe. Efektem składanych wyjaśnień ma być stworzenie podstaw do uznania przez zamawiającego, że podejrzenie dotyczące rażąco niskiej ceny oferty nie było uzasadnione. Podkreślić trzeba, iż nie tylko nieudzielenie wyjaśnień w wyznaczonym terminie skutkować będzie koniecznością odrzucenia oferty, ale także złożenie takich wyjaśnień, które nie uzasadniają podanej w ofercie ceny (por. art. 224 ust. 6 p.z.p.) (…)”.

Procedura wyjaśnień ceny rażąco niskiej w zamówieniach publicznych, jak powinni zachować się wykonawcy?

Zgodnie z przepisem art. 224 ust. 2 pzp w przypadku, gdy cena całkowita oferty złożonej w terminie jest niższa o co najmniej 30% od:

1. wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług, ustalonej przed wszczęciem postępowania lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert niepodlegających odrzuceniu na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 1 i 10, zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, o których mowa w ust. 1, chyba że rozbieżność wynika z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia;
2. wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług, zaktualizowanej z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania, w szczególności istotnej zmiany cen rynkowych, zamawiający może zwrócić się o udzielenie wyjaśnień, o których mowa w ust. 1.

W okolicznościach wymienionych w art. 224 ust. 2 pkt 1 pzp zamawiający zwraca się (ma obowiązek zwrócenia się) o udzielenie wyjaśnień, o których mowa w ust. 1, chyba że rozbieżność wynika z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia. Przepisy prawa zamówień publicznych przewidują zatem odstępstwo od wskazanego wyżej obowiązku wezwania pomimo zaistnienia przesłanek ku temu, jeżeli rozbieżność wynika z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia. Niestety, ustawodawca nie sprecyzował, o jakie konkretnie okoliczności chodzi. 

Z uwagi na fakt, iż w niniejszym artykule chcę szczególną uwagę zwrócić na perspektywę wykonawców w procesie wyjaśnień rażąco niskiej ceny, wskażę w tym miejscu na przepis art. 224 ust. 5 pzp. Zgodnie z nim obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny lub kosztu spoczywa na wykonawcy.  

Niestety bardzo często wykonawcy o tym zapominają, bagatelizując samo znaczenie okoliczności zwrócenia się przez zamawiających o wyjaśnienie ceny rażąco niskiej. Pamiętać należy, że to jak dalej w postępowaniu zachowają się zamawiający zależy bardzo mocno od tego, jakich wyjaśnień udzielą wykonawcy.    

Tutaj chciałbym zwrócić uwagę na tezy z uzasadnienia wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 10 czerwca 2021 r. (KIO 1311/21). Wyrok ten jest bardzo ważny z punktu widzenia tego, jak powinni zachować się wykonawcy na etapie składania wyjaśnień dotyczących ceny rażąco niskiej.   

W uzasadnieniu do tego wyroku Izba wskazała, że”(…) wykonawca winien podać Zamawiającemu wszystkie informacje dotyczące kalkulacji zaoferowanej ceny, w tym informacje dotyczące sposobu kalkulacji, uwarunkowań w jakich dokonywał kalkulacji, szczególnych przesłanek warunkujących przyjęty sposób kalkulacji oraz innych istotnych elementów mających wpływ na wysokość zaoferowanej ceny, jak np. korzystne upusty, sprzyjające w oparciu o konkretne informacje warunki finansowe, uzyskane specjalne oferty, a dowodzące możliwości zaoferowania ceny obniżonej w stosunku do wartości zamówienia. Wyjaśnienia wykonawcy stanowiące informacje w zakresie ceny powinny umożliwić Zamawiającemu podjęcie decyzji, co do przyjęcia bądź odrzucenia oferty. Wykonawca składający wyjaśnienia Zamawiającemu, winien wskazać wszystkie okoliczności, które stanowiły podstawę dokonanej wyceny. Wyjaśnienia winny być jasne, konkretne i spójne. Winny być adekwatne do przedmiotu zamówienia, uwzględniać jego założenia oraz specyfikę właściwą np. dla danej branży. Ponadto winny wskazywać okoliczności i podstawę obniżenia przez wykonawcę ceny w stosunku do przedmiotu zamówienia. Nie ulega wątpliwości, iż to na wykonawcy ciąży obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny.

Sposób wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny zależy od indywidualnych okoliczności sprawy, zwłaszcza w związku z rodzajem podawanych informacji, będzie można ocenić i przyjąć konieczny sposób i stopień uwiarygodnienia podawanych danych. Stosowanie ogólników traktujących o doświadczeniu wykonawcy, jego znakomitej organizacji produkcji, optymalizacji kosztów, wdrożeniu niezwykle nowoczesnych i energooszczędnych technologii, posiadaniu wykwalifikowanej acz taniej kadry, korzystnych warunkach finansowych pozyskanych od dostawców, położeniu siedziby etc… przeważnie nic nie wnosi do sprawy i nie niesie informacji o żadnych możliwych do uchwycenia wartościach ekonomicznych (…)”. 

Odnośnie kwestii dotyczącej składanych przez wykonawców wraz z wyjaśnieniami dowodów Izba w wyroku wskazała, że “(…) z samego braku dowodu nie można jeszcze wywodzić, że cena jest rażąco niska, a w takiej sytuacji przedmiotem oceny pozostają wówczas wyjaśnienia samego wykonawcy. Podkreślenia jednak wymaga fakt, że jeżeli wykonawca powołuje się na właściwe tylko jemu okoliczności powodujące możliwość znacznego obniżenia ceny oferty (np. upusty dedykowane tylko temu wykonawcy, szczególne oferty jakie uzyskał wykonawca odnośnie świadczonych usług czy realizowanych etc…) i możliwe jest wsparcie tej argumentacji dowodem, to wówczas taki dowód powinien być złożony Zamawiającemu, aby uczynić wyjaśnienia przekonującymi dla Zamawiającego, a jednocześnie pełnymi (…)”. 

A co się stanie, gdy in­ny Wy­ko­naw­ca chce wy­ja­śnie­nia ce­ny (nie  sam Zamawiający)?

Ina­czej niż okoliczności opisane powyżej bę­dzie wy­glą­da­ła sy­tu­acja, kie­dy Wy­ko­naw­ca nie zo­sta­nie we­zwa­ny do zło­że­nia wy­ja­śnień przez za­ma­wia­ją­ce­go. Wte­dy każ­dy z po­zo­sta­łych wy­ko­naw­ców mo­że za­ini­cjo­wać pro­ce­du­rę wy­ja­śnia­ją­cą ra­żą­co ni­ską ce­nę. Jed­nak wy­ka­za­nie, iż za­ma­wia­ją­cy po­wi­nien roz­po­cząć pro­ce­du­rę wy­ja­śnia­ją­cą kal­ku­la­cję ce­ny ob­cią­ża wy­ko­naw­cę, któ­ry żą­da jej prze­pro­wa­dze­nia. Nie ma­my tu do czy­nie­nia z od­wró­co­nym cię­ża­rem do­wo­du.

Zgod­nie z art. 534 ust. 1 pzp uczest­ni­cy po­stę­po­wa­nia od­wo­ław­cze­go są obowiązani wska­zy­wać do­wo­dy dla stwier­dze­nia fak­tów, z któ­rych wy­wo­dzą skut­ki praw­ne. Nor­ma ta na­kła­da na wy­ko­naw­cę ini­cju­ją­ce­go pro­ce­du­rę wy­ja­śnia­ją­cą obo­wią­zek do­star­cze­nia Izbie prze­ko­nu­ją­cych środ­ków, że przy­wo­ła­ne oko­licz­no­ści fak­tycz­ne są praw­dzi­we. Z dru­giej stro­ny okre­śla, kto ponosi  ne­ga­tyw­ne kon­se­kwen­cje bra­ku wy­wią­za­nia się z po­ten­cjal­nie na­ło­żo­ne­go cię­ża­ru do­wo­do­we­go, czy­li ma­te­rial­no­praw­ny sku­tek nie­udo­wod­nie­nia istot­nych oko­licz­no­ści.

Temu zagadnieniu został poświęcony wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 25 października 2021 r. (KIO 2847/21). W  uzasadnieniu do tego wyroku wskazano, że “(…) wykazanie, iż zamawiający powinien rozpocząć procedurę wyjaśniającą kalkulację ceny obciąża wykonawcę, który żąda jej przeprowadzenia. Nie mamy tu do czynienia z odwróconym ciężarem dowodu, który wynika z art. 537 p.z.p. i dotyczy sytuacji, kiedy już wezwano wykonawcę do złożenia wyjaśnień, co powoduje obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera ceny rażąco niskiej (art. 224 ust. 5 p.z.p.). W zakresie wszczęcia postępowania wyjaśniającego cenę – czyli udowodnienia, że zaoferowana cena lub jej istotna część składowa wydaje się rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia lub powinna budzić wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania zamówienia zgodnie z wymaganiami SWZ lub wynikającymi z odrębnych przepisów – zastosowanie znajduje art. 534 ust. 1 p.z.p., który stanowi, że strony i uczestnicy postępowania odwoławczego są obowiązani wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Norma ta nakłada na odwołującego obowiązek dostarczenia Izbie przekonujących środków, że przywołane przez wykonawcę okoliczności faktyczne są prawdziwe, a z drugiej strony określa kto poniesie negatywne konsekwencje braku wywiązania się z nałożonego ciężaru dowodowego, czyli materialnoprawny skutek nieudowodnienia istotnych okoliczności, co w rozpoznawanej sprawie oznacza oddalenie niewykazanych zarzutów odwołania (…)”. 

Pamiętać zatem należy, że cię­żar do­wo­du w za­leż­no­ści od oko­licz­no­ści spra­wy spo­czy­wa na wy­ko­naw­cy, któ­ry zło­żył ofer­tę lub na wy­ko­naw­cy, któ­ry chce za­ini­cjo­wać pro­ce­du­rę wy­ja­śnie­nia ce­ny. Z od­wró­co­nym cię­ża­rem do­wo­du ma­my do czy­nie­nia wy­łącz­nie, kie­dy to za­ma­wia­ją­cy we­zwał wy­ko­naw­cę do wy­ja­śnień. W po­zo­sta­łych przy­pad­kach cię­żar do­wo­du spo­czy­wa na stro­nie, któ­ra wy­wo­dzi z da­ne­go fak­tu skut­ki praw­ne.

Podsumowanie

Kwestie formalne dotyczące postępowania zamawiających i wykonawców w przypadku ceny rażąco niskiej są zawarte w przytoczonych w niniejszym artykule regulacjach ustawy Prawo zamówień publicznych. Pomocna na tej drodze, co starałem się wykazać powyżej jest wypracowana linia orzecznicza Krajowej Izby Odwoławczej. 

Z punktu widzenia wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego, a ich optykę w sposób szczególny starałem się przyjąć, że za najważniejsze należy uznać, zarówno w toku udzielania wyjaśnień, jak i również wskazywania, że cena konkurencyjnej oferty jest rażąco niska — odpowiednie o kompleksowe przygotowanie informacji wraz z dowodami na ich poparcie. Podejście do zagadnienia na zasadzie minimalizacji zasobów, informacji oraz środków może przynieść dla nich negatywne konsekwencje.   

Nowe progi unijne i nowy średni kurs — do zmian w zamówieniach publicznych, wszyscy, zarówno przedstawiciele zamawiających, jak i wykonawców powinni się przyzwyczaić. Nie inaczej jest i tym razem. Koniec roku przynosi nam zmianę dotyczącą progów unijnych i kursu euro. 

W Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” pod poz. 1177 zostało ogłoszone Obwieszczenie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych z dnia 3 grudnia 2021 r. w sprawie aktualnych progów unijnych, ich równowartości w złotych, równowartości w złotych kwot wyrażonych w euro oraz średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych lub konkursów.

Z jego treścią można zapoznać się pod linkiem:   

https://monitorpolski.gov.pl/M2021000117701.pdf

Ww. Obwieszczenie Prezesa UZP zostało ogłoszone na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1129, z późn. zm.). Nowe progi unijne i ich równowartości w złotych oraz nowy średni kurs złotego w stosunku do euro stanowiący podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych lub konkursów – obowiązują od 1 stycznia 2022 r.

Zabezpieczenie należytego wykonania umowy — w jaki sposób sprawić, żeby pieniądze należne wykonawcy w całości trafiały na jego konto, zamiast stać się zabezpieczeniem dla zamawiającego? Wyraźne instrukcje w tej kwestii daje nam obowiązująca ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych.

Zabezpieczenie należytego wykonania umowy

Pomiędzy wygraniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego a podpisaniem umowy na jego realizację pojawia się konieczność wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Najbardziej oczywistym rodzajem takiego zabezpieczenia jest zabezpieczenie gotówkowe, które ustawa wskazuje w art. 450 ust. 1 pkt 1 PZP. Chodzi jednak o to, aby uniknąć blokowania środków firmy na długi okres, a taka właśnie jest konsekwencja wniesienia tego zabezpieczenia w pieniądzu.

Formy zabezpieczenia należytego wykonania umowy

W tej kwestii w art. 450 ust. 1. pkt 2) – 5) oraz w art. 450 ust. 2 PZP podpowiada poza gotówkowe sposoby wniesienia zabezpieczenia. Przedsiębiorca może to zrobić w:

• poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej,
• gwarancjach bankowych,
• gwarancjach ubezpieczeniowych,
• poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

A jeśli zamawiający wyrazi na to zgodę, również:

• w wekslach z poręczeniem wekslowym banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej,
• przez ustanowienie zastawu na papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego,
• przez ustanowienie zastawu rejestrowego na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.

Wszystkie wyżej wymienione siedem rodzajów zabezpieczeń może zostać wykorzystanych także w zabezpieczeniu zwrotu zaliczki.

Poręczenia udzielane przez podmioty, o których mowa w ustawie o utworzeniu PARP

Najpopularniejszymi poza gotówkowymi formami wniesienia zabezpieczenia zarówno należytego wykonania umowy jak i zwrotu zaliczki są te najłatwiej dostępne, czyli gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe oraz poręczenia udzielane przez podmioty, o których mowa w ustawie o utworzeniu PARP. 

Szczególną uwagę warto zwrócić na zabezpieczenia w postaci poręczeń udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Pod tym dość niejasnym określeniem jest mowa o zabezpieczeniach udzielanych przez instytucje otoczenia biznesu, które dysponują środkami z przeznaczeniem na wsparcie przedsiębiorstw z kategorii MSP. Przykładem takiej instytucji, z której zabezpieczeń mogą skorzystać wielkopolscy przedsiębiorcy jest Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Przedsiębiorcy z innych regionów kraju zainteresowani tym produktem powinni poszukać podobnych instytucji w swojej okolicy i w nich zapytać o aktualną ofertę.

Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Co oferujemy?

Z bieżącej analizy rynku wynika, że poręczenie PFPK jest zabezpieczeniem tańszym od gwarancji bankowej i ubezpieczeniowej, a procedura jego uzyskania jest szybsza i sprawniejsza w porównaniu z rozwiązaniami alternatywnymi.

Fundusz oferuje linię poręczeń należytego wykonania umowy, w ramach której może udzielać indywidualnych zabezpieczeń należytego wykonania umowy w kwocie do 500 tys. zł, a łączna ich koncentracja (zaangażowanie w aktywne poręczenia w danym momencie) może wynieść 1 mln zł. Linię poręczeń PFPK przyznaje przedsiębiorcy na okres dwunastu miesięcy i w tym czasie może on korzystać z indywidualnych poręczeń w jej ramach, na potrzeby zabezpieczania umów zwartych w wyniku wygranych postępowań. 

Indywidualne poręczenie wystawiane jest wyłącznie na podstawie wniosku i załączonego do niego dokumentu SWZ wraz z projektem umowy (lub kopią umowy w przypadku zmiany zabezpieczenia), a jego treść jest przed zawarciem umowy konsultowana z zamawiającym.. Zgodnie z obowiązującymi standardami – dokument poręczenia sporządzany jest w formie elektronicznej, z podpisem kwalifikowanym, z zachowaniem wymogów określonych w pzp i przekazywany drogą mailową na adres wskazany przez przedsiębiorcę. Mam nadzieję, że prosta i przejrzysta procedura oraz przystępna cena produktu zachęcą czytelników do jego przetestowania.

Podpowiadam również, że ustawa dopuszcza wniesienie zabezpieczenia według wyboru wykonawcy w jednej lub w kilku formach. Oznacza to możliwość łączenia ze sobą różnych rodzajów zabezpieczeń dostępnych na rynku. PFPK w przypadku poręczeń umożliwia klientom stosowanie takiego zabiegu. Ta informacja ma szczególne znaczenie dla tych przedsiębiorców, którzy dotąd wnosili zabezpieczenia gotówkowe ze względu na zbyt niskie dostępne limity gwarancyjne i poręczeniowe w stosunku do ich potrzeb.

Dla przedsiębiorców, którzy wnieśli już zabezpieczenie w pieniądzu, dobra wiadomość jest taka, że w każdym momencie forma zabezpieczenia może zostać podmieniona na dowolną inną spośród wskazanych w pzp, w tym również na poręczenie PFPK. Dodam tylko, że dokument poręczenia jest każdorazowo konsultowany z zamawiającym i wydawany w treści przez niego zatwierdzonej, a zamiana gotówki na inną formę zabezpieczenia pozwala uwolnić zablokowane środki firmy. 

Podsumowanie

Warto rozpoznać rynek i rozważyć możliwości, jakie w zakresie zabezpieczeń daje zarówno pzp jak i dostępne na rynku produkty! Pracownicy PFPK chętnie odpowiedzą na Państwa pytania w zakresie zabezpieczeń opisanych powyżej.
Zachęcam również do zapoznania się z materiałem traktującym o poręczeniach zapłaty wadium pt. „Wadium od A do Z – jak zwiększyć szanse wygrania przetargu?”, który również jest dostępny na www.przetargowa.pl.

Na tytułowe pytanie dotyczące wadium najprościej można odpowiedzieć, że najłatwiej zwiększyć te szanse startując w większej liczbie przetargów. I w tym miejscu w zasadzie można by zakończyć wyjaśnienia w tej kwestii. Okazuje się jednak, że prawdziwe w tym przypadku jest powiedzenie, że łatwiej powiedzieć niż zrobić, bo przeszkód we wdrożeniu w czyn tej prostej myśli jawi się kilka, przy czym kluczowe są dwie z nich i na nich się skupię.

Po pierwsze, zwiększając ilość startów w przetargach, trzeba znaleźć możliwości przerobowe by „obsłużyć” wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, czyli: przeanalizować SWZ, zgromadzić, przygotować, wypełnić, prawidłowo podpisać podpisem kwalifikowanym i za pomocą dedykowanej platformy wysłać na czas dokumenty niezbędne do udziału w przetargu. W przypadku małych firm z niewielką kadrą, takie zwielokrotnienie działań i rozciągnięcie ich z jednego czy kilku przetargów w których firma bierze udział, do dziesięciu, kilkunastu i więcej, może być kłopotliwe ze względu na brak rąk do pracy, ale gdy trzeba – z takim kłopotem można sobie poradzić czy to pracą „po godzinach”, czy zwiększeniem zatrudnienia – ostatecznie jeśli firma się rozwinie, koszty zatrudnienia się zwrócą.

Ale w następnym kroku czai się większy kłopot – tu przechodzimy do tego, co po drugie. Starty w przetargach z reguły wymagają wniesienia przez startujących zabezpieczenia wadium. Dla firm wnoszących to zabezpieczenie w gotówce przy zwielokrotnieniu liczby przetargów problemem może okazać się analogiczne zwielokrotnienie liczby, a tym samym kwot wadium. I tutaj z pomocą przychodzą: obowiązująca Ustawa Prawo Zamówień Publicznych (Dz.U. 2019 poz. 2019) oraz występujące na rynku alternatywy dla gotówkowego wniesienia wadium. 

Art. 97. ust 7. Ustawy mówi, że ta daje możliwość wniesienia wadium według wyboru wykonawcy w jednej lub kilku następujących formach:

1. pieniądze;
2. gwarancje bankowe;
3. gwarancje ubezpieczeniowe;
4. poręczenia udzielane przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. z 2020 r. poz. 299),

a to oznacza, że brak gotówki, którą można by zblokować na miesiąc, dwa czy trzy, przestaje być ograniczeniem.

Rozglądając się na rynku zabezpieczeń wadialnych bez trudu można znaleźć oferty gwarancji bankowych (przygotowanych przez banki) i ubezpieczeniowych (udzielanych przez firmy ubezpieczeniowe). Kwestia dostępności i terminów, w jakich przeciętny przedsiębiorca zdoła je uzyskać, jest pewnie materiałem na osobny artykuł, jednak rozsądnie jest sprawdzić te opcje rynkowe. Planując z wyprzedzeniem przystąpienie do poszczególnych przetargów warto sprawdzić możliwości uzyskania zabezpieczenia w banku i u ubezpieczyciela, poddając firmę analizie ekonomiczno-finansowej w tych instytucjach.

Szczególną uwagę warto jednak zwrócić na ostatnią opcję w Ustawie PZP, którą są poręczenia udzielane przez podmioty o których mowa w ustawie o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Określenie to jest dość niejasne, a zapis ustawowy niewiele mówi czytającym, więc warto je odczarować.

W zapisie tym jest mowa o instytucjach otoczenia biznesu, które dysponują środkami z przeznaczeniem na wsparcie przedsiębiorstw z kategorii MSP. Przykładem takiej instytucji, z której zabezpieczeń mogą skorzystać wielkopolscy przedsiębiorcy jest Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. (przedsiębiorcy z innych regionów kraju radzę poszukać podobnych instytucji w swojej okolicy i w nich zapytać o ofertę).

PFPK oferuje pakiet poręczeń zapłaty wadium, w ramach którego może udzielać indywidualnych zabezpieczeń wadialnych w kwocie do 500 tys. zł, a łączna ich koncentracja (zaangażowanie w aktywne poręczenia w danym momencie) może wynieść 1 mln zł. Taki pakiet poręczeń jest przedsiębiorcy przyznawany na okres jednego roku i w tym czasie może on korzystać z indywidualnych poręczeń w jego ramach na potrzeby konkretnych przetargów w których startuje. Dokument poręczenia jest wydawany „z dnia na dzień”, wyłącznie na podstawie wniosku i załączonego do niego dokumentu SWZ – a więc bez zbędnych formalności. PFPK wystawia go w formie elektronicznej z podpisem kwalifikowanym, z zachowaniem wymogów określonych w Ustawie PZP. Gdy dodamy do tego przekazanie poręczenia drogą mailową na adres wskazany przez przedsiębiorcę i przystępną cenę – otrzymujemy produkt idealny.

I tutaj w zasadzie artykuł mogłabym zakończyć, w podsumowaniu zachęcając drogich czytelników do sprawdzenia w praktyce tej formy wniesienia wadium do przetargu. Zaskoczę jednak czytających pisząc, że mam dla Was jeszcze przysłowiową wisienkę na torcie!

Najlepsze w poręczeniu PFPK jest to, że zgodnie z zapisem Ustawy, który mówi, że „wadium może być wnoszone według wyboru wykonawcy w jednej lub kilku formach”, można je łączyć z innymi rodzajami zabezpieczeń wadialnych, które wymienia ustawodawca. A to z kolei okazuje się być remedium na zbyt niskie limity gwarancji i poręczeń posiadanych u poszczególnych partnerów.

Mam nadzieję, że ten krótki opis zachęci przedsiębiorców do przyjrzenia się bliżej opisanym wyżej rozwiązaniom.

Żeby poszerzyć wiedzę o zabezpieczeniach przetargowych zapraszam do kontaktu z pracownikami PFPK oraz do zajrzenia na stronę internetową Funduszu.

Warto też śledzić kanał przetargowa.pl, gdzie już wkrótce pojawi się ciekawy materiał o zabezpieczeniach wadialnych i pozostałych elementów przetargów ogłaszanych w ramach Ustawy.