Określenie „Polityki zakupowej państwa” pojawiło się po raz pierwszy w „Koncepcji nowego Prawa Zamówień Publicznych”, która została opracowana przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii oraz Urząd Zamówień Publicznych. Za cel strategiczny nowej regulacji obrano stworzenie warunków do realizacji celów polityki zakupowej państwa, pozwalającej na wdrożenie inteligentnego modelu zarządzania zakupami publicznymi. Adresatami polityki zakupowej będą organy administracji rządowej, które poprzez swoją działalność będą nadawać właściwy kierunek krokom podjętym przez uczestników rynku, zgodne z jej celami. Szczegóły dotyczące tej nowej instytucji w polskim systemie zamówień publicznych omawia Pani Joanna Dudka, prawnik z Kancelarii Mazurkiewicz Cieszyński Mazuro.
Polityka Zakupowa Państwa zostanie ukształtowana m.in. w odpowiedzi na cele wyznaczone w Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) zwaną dalej „SOR”, która weszła w życie 15 marca 2017r. SOR stanowi plan gospodarczy Polski, który jako wyzwanie zewnętrzne stojące przed Polską w perspektywie krótkookresowej wymienia liberalizację dostępu do rynku zamówień publicznych. W SOR został wyznaczony m.in. kierunek interwencji w postaci zwiększenia sprawności funkcjonowania instytucji państwa, w tym administracji przejawiający się następującym postulatem: „W wyniku generalnej oceny struktur rządowych i samorządowych zostaną wypracowane zmiany, tak by nie dublował się zakres odpowiedzialności oraz wzmocniona została koordynacja, niezbędna dla realizacji działań rozwojowych. Nastąpią niezbędne zmiany w zakresie zamówień publicznych, poprzez zwiększenie stosowania inteligentnych zamówień publicznych sprzyjających rozwojowi gospodarki i rynku pracy, wdrożenie jednolitej polityki zakupowej promującej innowacyjność, stabilne miejsca pracy, aspekty środowiskowe oraz wprowadzającej ułatwienia dla MŚP” możliwe do osiągnięcia poprzez działanie polegające na tym, że nastąpi „poprawa standardów działania administracji publicznej w zakresie zamówień publicznych –wdrażanie inteligentnych i zrównoważonych zamówień publicznych, klauzule społeczne w zamówieniach publicznych, mechanizmy kontroli rażąco niskiej ceny i zatrudnienia pracowników.”
Kwestie dotyczące Polityki zakupowej państwa zostały uregulowane w art. 21 ustawy z dnia 11 września Prawo zamówień publicznych. Zgodnie z treścią ww. artykułu Polityka zakupowa państwa określa priorytetowe działania Rzeczypospolitej Polskiej w obszarze zamówień publicznych, a także pożądany kierunek działań zamawiających w zakresie udzielanych zamówień, który obejmuje w szczególności zakup innowacyjnych lub zrównoważonych produktów oraz usług, z uwzględnieniem:
- aspektów normalizacyjnych,
- kalkulacji kosztów w cyklu życia produktów,
- społecznej odpowiedzialności przedsiębiorców,
- upowszechniania dobrych praktyk i narzędzi zakupowych,
- stosowania aspektów społecznych.
Politykę zakupową państwa opracowuje się raz na 4 lata, a na mocy art. 21 ust. 5 nowej pzp do przygotowania jej projektu i do koordynacji realizacji polityki zakupowej państwa został zobowiązany minister właściwy do spraw gospodarki. Zgodnie z art. 21 ust. 4 nowej pzp politykę zakupową państwa przyjmuje Rada Ministrów, w drodze uchwały, na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki.
Nowa pzp wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2021r., a zgodnie z art. 106 przepisów wprowadzających ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 2020) politykę zakupową państwa, opracowuje się po raz pierwszy do dnia 31 grudnia 2021 r.
Z powyższego wynika, że minister właściwy do spraw gospodarki będzie miał rok od dnia wejścia w życie ustawy na przygotowanie pierwszego projektu Polityki zakupowej państwa, która powinna zawierać 4 letni pożądany kierunek działań zamawiających obejmujący w szczególności zakup innowacyjnych lub zrównoważonych produktów oraz usług.
Podkreślenia wymaga fakt, że nowa regulacja umożliwia efektywne udzielanie zamówień publicznych, a poprzez wprowadzenie obowiązku opracowania polityki zakupowej państwa pojawia się szansa na prawdziwą strategię zakupową sektora publicznego w Polsce.
Łukasz Laszczyński: Polityka zakupowa państwa ma szansę stać się istotnym narzędziem w procesie zarządzania zakupami sektora publicznego w Polsce, o ile nie będzie jedynie kolejnym dokumentem, którego konieczność wygenerowania wynika z ustawowego obowiązku. Zamówienia publiczne to nie tylko stale rosnąca wartość podpisanych umów, zrealizowanych kontraktów, oddanych inwestycji, to przede wszystkim narzędzie kształtowania polityki państwa w obszarze społecznym, gospodarczym, obszar realizacji najbardziej strategicznych inwestycji z punktu widzenia funkcjonowania całego sektora publicznego. Proces zakupowy oparty o rozwiązania formalne zawarte w prawie zamówień publicznych może być tylko zwykłym wydatkowaniem posiadanych przez zamawiających środków, a więc działaniami czysto operacyjnymi, może stać się narzędziem doskonale wspierającym zrównoważony rozwój i realizację celów publicznych o znaczeniu strategicznym. Sektor publiczny z racji wielkości wydatkowanych środków, skali oraz znaczenia realizowanych zadań, jest ważnym filarem rozwoju gospodarczego, a procesy zakupowe realizowane za jego pośrednictwem powinny być czymś zdecydowanie więcej niż tylko gąszczem zawiłych, coraz mniej zrozumiałych regulacji prawnych nie pozwalających na efektywne wydatkowanie środków publicznych.
