Celem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jest wybór oferty najkorzystniejszej oraz zawarcie umowy z wykonawcą. Zawarcie umowy jako takiej, nie jest oczywiście celem samym w sobie. Najważniejsza jest realizacja samego przedmiotu zamówienia. Na tym polu powinno dochodzić do współpracy między zamawiającym, a wykonawcą. Realizacji umów w zamówieniach publicznych towarzyszą bardzo często sytuacje sporne między stronami. W meandry pozasądowego rozwiązywania sporów w zamówieniach publicznych wprowadzają Piotr Mazuro i Zuzannna Lecyk, prawnicy z Kancelarii Mazurkiewicz Cieszyński Mazuro.
Pozasądowe metody rozwiązywania sporów. Czego się spodziewać w nowej ustawie?
Alternatywne metody rozwiązywania powstałych sporów, jako metody szybsze oraz tańsze od procesu sądowego w tradycyjnej formie, stają się coraz bardziej popularną praktyką. W aktualnym systemie prawnym możliwość prowadzenia mediacji lub koncyliacji opiera się na zasadach ogólnych, ze względu na brak regulacji w obecnie obowiązującej pzp. To powoduje zdecydowaną i systemową marginalizację tej formuły rozwiązywania sporów.
Nowa ustawa pzp, której wejście w życie zostało przewidziane na 1 stycznia 2021 r. wprowadza w Dziale X mechanizm pozasądowego rozwiązywania sporów wynikających z zamówienia. Do alternatywnych metod rozwiązywania sporów, wspomnianych w uzasadnieniu do nowej pzp, należy zaliczyć m.in.: mediację oraz koncyliację. Obie instytucje mają na celu zapobieżenie eskalacji występującego między stronami konfliktu, poprzez dokonywanie szeregu ugodowych czynności w obecności bezstronnego mediatora lub koncyliatora, czy też komisji koncyliacyjnej.
Ustawodawca w art. 591 nowej pzp poprzez zastosowane sformułowanie, określa metody polubownego rozwiązywania sporów w sposób ogólny, stosując formę katalogu otwartego. Na gruncie analizy, wprowadzonego w art. 591 nowej pzp, katalogu dopuszczalnych metod polubownego rozwiązywania sporów, powstało pytanie o możliwość zaliczenia do tego katalogu również instytucji sądu polubownego.
Nowa pzp poprzez art. 594 odsyła, w sprawach nieuregulowanych w dziale X, do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, stanowiących o instytucji mediacji. Kompleksowe spojrzenie na wprowadzane przepisy, sprowadza się do stwierdzenia, że do katalogu, który w swojej treści odnosi się do mediacji i innych polubownych rozwiązań sporu, nie należy dołączać instytucji arbitrażu.
Postępowanie w sprawie polubownego rozstrzygnięcia sporu prowadzone będzie na podstawie zawartej przez strony umowy, w której została wprowadzona klauzula mediacyjna lub też klauzula koncyliacyjna. Jak zostało zauważone w uzasadnieniu do projektu nowej pzp, postanowienia odnoszące się do pozasądowego rozwiązywania sporów mogą być zamieszczone również w odrębnej umowie zawartej pomiędzy zamawiającym, a wykonawcą.
Istotnym elementem wprowadzonym przez ustawodawcę jest możliwość zawarcia umowy, w postaci wyrażenia przez jedną ze stron zgody na mediację lub inne polubowne rozwiązanie sporu, w przypadku złożenia przez drugą stronę wniosku. Klauzula mediacyjna czy też klauzula koncyliacyjna, w swojej treści, powinna zawierać zobowiązanie stron do podjęcia próby rozwiązania zaistniałego między stronami sporu, w drodze odpowiednio mediacji lub koncyliacji. Dodatkowo klauzula w swojej treści przewiduje określenie podmiotu, przed którym mediacja, czy też koncyliacja ma się odbyć.
Zgodnie z przyjętymi podstawowymi zasadami, zawierana przez strony ugoda musi być zgodna z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego. Kluczowe zagadnienie ustawodawca uregulował w art. 592 nowej pzp, stanowiąc, że „zawarcie ugody nie może prowadzić do naruszenia przepisów działu VII rozdziału 3”, który normuje kwestie dotyczące zmian umowy.
Ponadto, oprócz bezpośredniego uregulowania odesłania do przepisów KPC, można również dostrzec pewnego rodzaju zbieżności z przyjętymi w KPC rozwiązaniami. Nowa ustawa wprowadza obowiązek zawarcia w pozwie lub odpowiedzi na pozew informacji, czy strony podjęły próbę polubownego rozwiązania sporu, a w sytuacji jej braku również obowiązek wyjaśnienia przyczyn niepodjęcia.
Istotnym elementem jest wprowadzenie obligatoryjnego skierowania przez sąd stron do mediacji, lub innego polubownego rozwiązania sporu, które może odbywać się przed Sądem Polubownym przy Prokuratorii Generalnej RP lub przed wskazanym przez strony mediatorem, albo osobą uprawnioną do prowadzenia innych polubownych rozwiązań sporu. Obowiązek skierowania stron do pozasądowego rozwiązania sporu zaktualizuje się w sytuacji spełnienia dwóch przesłanek, do których zaliczyć należy:
- brak informacji o podjęciu próby polubownego rozwiązania sporu oraz,
- gdy szacunkowa wartość zamówienia została ustalona jako równa lub przekraczająca w złotych równowartość kwoty 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych oraz wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 000 złotych (art. 593 ust. 2 nowej pzp).
Należy również zauważyć, że ustawodawca wprowadził bezpośrednie odwołanie do przepisu art. 54a ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych, zwracając uwagę, że przy zawieraniu ugody przez zamawiającego z sektora publicznego istnieją po jego stronie dodatkowe obowiązki, sprowadzające się do dokonania oceny skutków ugody, które dla zamawiającego muszą być korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego.
Podsumowanie
Łukasz Laszczyński: Pozasądowe formy rozwiązywania sporów powoli, ale skutecznie torują sobie drogę w polskim systemie prawnym. Mimo dość oczywistych zalet tej formy rozwiązywania sporów, nie jest to jednak proces ani łatwy, ani oczywisty. Nowe regulacje w obszarze zamówień publicznych wpisują się w ten korzystny kierunek zmian.
