Sygnaliści – zgłaszanie naruszeń prawa

Kim są sygnaliści? Jaka jest ich rola oraz… jakie mają prawa i obowiązki? Temat sygnalistów, czyli osób zgłaszających naruszenia prawa w miejscu pracy, staje się coraz bardziej popularny w Polsce. Wdrożenie przepisów dotyczących ochrony sygnalistów może przynieść instytucjom i firmom liczne korzyści, takie jak zwiększone bezpieczeństwo publiczne i poprawa warunków pracy. Promowanie roli sygnalistów jako odpowiedzialnego zachowania jest kluczowe dla zdrowego środowiska pracy.

Kim są sygnaliści?

Sygnalista to osoba, która zgłasza naruszenia prawa wewnątrz organizacji lub zewnętrznym organom. Zgłoszenia te wynikają często z obowiązków zawodowych danej osoby. Według Dyrektywy UE 2019/1937 sygnalista to osoba fizyczna ujawniająca informacje o naruszeniach prawa w kontekście zawodowym.

Historia i regulacje prawne

Pierwsze regulacje dotyczące sygnalistów pojawiły się w Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku. W 1998 roku Wielka Brytania wprowadziła ustawę chroniącą sygnalistów. Na poziomie europejskim Dyrektywa 2019/1937 nakłada na kraje członkowskie obowiązek ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa.

W Polsce ustawa implementująca przepisy dyrektywy jest obecnie procedowana w Senacie. Po jej podpisaniu przez prezydenta organizacje będą miały trzy miesiące na wdrożenie jej zapisów, co obejmuje wypracowanie rozwiązań organizacyjnych dla kanałów zgłoszeniowych, procedur postępowania z sygnalistami oraz działań mających na celu wyjaśnienie zgłoszonych nieprawidłowości.

Ochrona Sygnalistów

Przepisy unijne

Unijne przepisy wymagają ustanowienia zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych kanałów zgłoszeń oraz procedur chroniących sygnalistów przed działaniami odwetowymi. Sygnalista, który zgłasza naruszenia w dobrej wierze, ma prawo do odszkodowania w przypadku doznania szkody. Podobne zapisy znajdują się w projekcie polskiej ustawy dotyczącej osób zgłaszających naruszenia przepisów prawa.

Prawa sygnalistów

Osoby zgłaszające naruszenia są chronione przed działaniami odwetowymi, takimi jak odmowa nawiązania stosunku pracy, zwolnienie, czy obniżenie wynagrodzenia. Ochrona ta dotyczy również osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, takich jak przedsiębiorcy czy wolontariusze.

Obowiązki pracodawców

Pracodawcy muszą wdrożyć środki ochrony sygnalistów oraz procedury zgłoszeń wewnętrznych. Ważne jest, aby system zgłaszania naruszeń był dostępny i anonimowy, dostosowany do specyfiki organizacji.

Sygnaliści i ich ochrona. Jakie są korzyści dla firm i społeczeństwa?

Wdrożenie efektywnych mechanizmów ochrony sygnalistów może przynieść wiele korzyści, takich jak:

• Zwiększone bezpieczeństwo publiczne. Dzięki szybkiemu wykrywaniu i eliminacji naruszeń.
• Poprawa reputacji firmy. Pracodawcy wspierający sygnalistów są postrzegani jako odpowiedzialni społecznie.
• Efektywność operacyjna. Szybsze identyfikowanie problemów wewnętrznych pozwala na ich skuteczniejsze rozwiązywanie.
• Ochrona przed ryzykiem prawnym. Przestrzeganie przepisów dotyczących sygnalistów minimalizuje ryzyko sankcji prawnych.